Speelt veneuze insufficiëncie een rol bij multiple sclerose?

Het Antoniusziekenhuis in Nieuwegein doet zoals bekend een onderzoek of er een relatie is tussen CCSVI en MS. Het team o.l.v. dr. Frequin wil onderzoeken of zij de resultaten van prof. dr. Zamboni kunnen dupliceren m.b.v. Duplex Color Doppler sonografie. Een neurofysiologe van het team (S. Tromp) is in de zomer van 2010 naar Ferrara in Italië geweest om de techniek van het meten van de cerebro-veneuze structuren met behulp van Duplex Color Doppler sonografie onder de knie te krijgen. Het vooronderzoek (zie hieronder) is afgerond. Het is nog even wachten op de bestelde aparte software en dan kan het officiële onderzoek de komende maanden beginnen. Daar worden 50 MS-patiënten en 50 gezonde vrijwilligers voor gebruikt die geselecteerd zijn overeenkomend in geslacht en leeftijd, inclusief EDDS en diverse andere meetschalen. Zowel voor de onderzoeker als beoordelaar van de duplexen is de procedure blind (zij weten niet of zij een patiënt of een gezonde vrijwilliger beoordelen). De verwachting is dat halverwege 2011 dit onderzoek klaar is. Wordt dus vervolgd.

We willen dr. Frequin bedanken voor de tussentijdse informatie.

Speelt veneuze insufficiëntie een rol bij multiple sclerose?

Iris Vansteenkiste, Stephan Frequin, Erwin Hoogervorst, Eduard Boezeman, Selma Tromp

Afdeling Neurologie en Klinische Neurofysiologie, St. Antonius Ziekenhuis, Nieuwegein/Utrecht, Nederland

Introductie

Bij MS-patiënten wordt aanwezigheid van afwijkende cerebrospinale veneuze bloeddoorstroming verondersteld gebaseerd op Color-Doppler ultrasoon onderzoek en venografie. Bij 100% van alle MS-patiënten werd minstens aan 2 van de 5 parameters gerelateerd aan verminderde cerebrale veneuze bloeddoorstroming voldaan tegen 0% bij de controlegroep (Zamboni en anderen).
In dit vooronderzoek (pilot study) hebben we de reproduceerbaarheid van dit ultrasoon onderzoek bekeken.

Patiënten en onderzoeksmethoden

11 gezonde personen (10♀, 29-60 jaar) en 58 MS-patiënten (38♀, 27-70 jaar) werden onderzocht met Color-Doppler sonografie in liggende en zittende positie.
Transcraniële sonografie om intracraniële reflux te detecteren werd niet betrouwbaar geacht.
Door extracraniële sonografie te gebruiken hebben we 4 parameters getest die gerelateerd zijn aan verminderde cerebrale veneuze bloedafvoer: 1. geen detecteerbare stroming; 2. reflux in de interne jugularis ader (IJV) en/of de vertebrale ader (VV) in beide onderzochte posities; 3. bewijs van IJV-vernauwing door gebruik te maken van hoge resolutie B-mode; 4. groter oppervlak dwarsdoorsnede (CSA) van de IJV in zittende positie vergeleken met de liggende positie (zie figuur 1).
Incomplete abnormale parameters werden gedefinieerd als zijnde abnormale resultaten die alleen aanwezig waren in liggende of zittende houding, een heel erg lage doorstroming (<10 cm/s), terugstroming of een klein verschil (<10 mm2) in CSA tussen de 2 posities.

Figuur 1. Normaal beeld van extracraniële sonografie. A: de stroom in the VJI is detecteerbaar en in de tegenovergestelde richting als die van de gewone slagader (CC); B en C: de dwarsdoorsnede (stippellijnen) van de VJI is groter in liggende houding (B) dan in zittende houding (C).

Figuur 2.Voorbeelden van abnormale bevindingen bij MS-patiënten. A: vernauwing van de IJV van meer dan 50%; B: vermindering van de doorstroming door vastzittende klep op het verbindingsstuk van de VJI met de vena subclavia.

Groep (aantal patiënten)	Gem. leeftijd (Jaren)	Man	Duur ziekte (Jaren)	Gemiddelde EDSS (schaal)	Type MS
Groep (aantal patiënten)	Gem. leeftijd (Jaren)	Man	Duur ziekte (Jaren)	Gemiddelde EDSS (schaal)	RR	SP	PP
MS: 2 parameters (1)	56	100%	17	6	0%	100%	0%
MS: 1 parameter (14)	55.8	40%	16.3	5.5 (2-8)	33%	45%	22%
MS: incomplete parameters (20)	48.8	44%	10.7	5.25 (2-8)	44%	50%	6%
MS: geen parameters (23)	47.5	17%	10.3	3.14 (1-6.5)	72%	28%	0%
Controlegroep: geen parameters (11)	43.7	9%	-	-	-	-	-

Tabel 1. Patiëntkenmerken van de verschillende groepen volgens het aantal aanwezige parameters. Bij meer aanwezige parameters is de veneuze bloeddoorstroming sterker verminderd. RR=relapsing remitting; SP=secondair progressief; PP=primair progressief.

Resultaten

De resultaten staan in tabel 1.
Er werd geen bewijs van verminderde cerebrale bloeddoorstroming gevonden bij alle gezonde controlepersonen en bij 23 MS-patiënten (40%).
In 15 (26%) patiënten leek de veneuze bloeddoorstroming verminderd te zijn gebaseerd op 1 of 2 parameters. In 20 (34%) patiënten werden incomplete parameters gevonden.
De gemiddelde EDSS was lager bij de groep zonder parameters.
De groep zonder parameters bestond uit meer vrouwen dan mannen en een hoger percentage RR-type MS-patiënten vergeleken met de andere groepen.
Bij alle rolstoelgebonden patiënten zijn parameters aanwezig.
De gevonden parameters zijn: hogere CSA in zittende positie versus liggende positie (8x), vernauwingen (4x), geen detecteerbare stroom (4x).

Conclusie

We hebben aanwijzingen van verminderde cerebrale veneuze bloeddoorstroming gevonden bij MS-patiënten, maar niet met dezelfde prevalentie en ernstige mate zoals eerder werd gerapporteerd.
Er werden geen afwijkingen gevonden in de controlegroep.
Het lijkt dat verminderde veneuze bloeddoorstroming prominenter aanwezig is bij patiënten die langer ziek zijn en een hogere EDSS-score hebben en dat het minder prominent aanwezig is bij vrouwen en bij patiënten met RR-type MS.